Welles, nietes, Oeganda

Op basis van interne stukken van de Immigratie - en Naturalisatiedienst concludeert NRC dat tussen 2014 en 2017 honderden Oegandese asielzoekers onterecht een verblijfsvergunning hebben gekregen na leugens over hun geaardheid.

NRC: ‘De IND vermoedt dat de fraude werd begeleid door een netwerk van mensensmokkelaars in Nederland en Oeganda, die voor een paar duizend euro per persoon de asielzoekers hielpen met hun reis naar Nederland en met de aanvraag. “Er is een beeld ontstaan van georganiseerde netwerken die fraude en misbruik van de visum en IND procedures faciliteren,” aldus de dienst.

Maar asieladvocaten hebben zo hun bedenkingen bij het IND-onderzoek.

NRC: ‘Het is logisch, zegt asieladvocaat Erik Hagenaars, die regelmatig lhbti-Oegandezen bijstaat, dat de vluchtverhalen gelijkenissen vertonen. Volgens hem zoekt de IND vooral naar tegenstrijdigheden en vage verklaringen om zo een verzoek af te kunnen wijzen. Dit botst met Europese regelgeving, zegt Hagenaars, waarin staat dat bij de beoordeling van vluchtverhalen asielzoekers het voordeel van de twijfel moet worden gegund.’

Nu zal eenieder die de geschiedenis van Oeganda een klein beetje kent, niet heel verbaasd zijn dat heel veel Oegandezen proberen hun land te verlaten.

LHBT+ of niet.

Oeganda staat symbool voor het gehele continent, en de voormalig Oegandese leider Idi Amin staat symbool voor alle wreedheden die na de grootschalige, ontwrichtende verschrikkingen van de kolonisatie op het continent plaatsgevonden hebben.

En niet alleen de verschrikkingen van de kolonisatie. Ook de neo-koloniale politiek van het westen en de nieuwe - economische - koloniale politiek van China blinken nog steeds uit in onverschilligheid, desinteresse, eigenbelang, uitbuiting en, zoals de Ghanese schrijfster Ama Ata Aidoo het ooit in een interview zei, in het onvermogen van de wereld om na vijfhonderd jaar uitbuiting iets belangeloos voor het continent terug te doen.

Of het nu om bloeddiamanten of bloedgoud gaat, of over het feit dat Mozambique de laatste jaren zijn eigen rijst van China terug moet kopen. Of het nu om het bestrijden van mensenrechtenschendingen, dictatuur en minderhedenvervolging gaat, of om het eenvoudiger verstrekken van hiv-medicatie.

Geen mens kan alle leed van de wereld op zijn schouders torsen, en Nederland kan moeilijk alle Afrikanen die hun continent willen verlaten opnemen. Binnen allerlei internationale verbanden en binnen de regels van onze eigen rechtsstaat proberen wij - of je dat nu (te) ruimhartig vindt of juist niet - een antwoord te formuleren op vluchtelingenproblematieken. Of dat nu Syrische vluchtelingen van kamp Moria op Lesbos betreft, of LHBT+vluchtelingen uit Oeganda.

Afhankelijk van de kleur van een regering in een land worden daar afspraken over gemaakt. Hongarije maakt daarin andere afwegingen dan Nederland, en een (toekomstig) kabinet met PVV en FvD erin zal andere keuzes maken dan een kabinet waarin GroenLinks en PvdA aanschuiven.

Met afspraken komen normen. Normen scheiden groepen. Jij wel, jij niet. Zij wel, zij niet. Levensbedreiging door politieke of religieuze keuze (politiek vluchteling) wel, levensbedreiging door honger of sociale uitzichtloosheid (economische vluchteling) niet. En met elke schifting komen pogingen tot fraude al snel om de hoek kijken. Eenieder wil bij ‘welles’ horen. Geen mens bij ‘nietes.’

Wie afspraken maakt om enkel bepaalde groepen te beschermen, zal eraan gehouden worden die afspraken ook te handhaven, juist om die bepaalde groep bescherming te kunnen blijven bieden.

Met heteroseksuele Oegandese vluchtelingen die in Nederland melden vervolgde homoseksuele vluchtelingen te zijn, wordt de kans dat homoseksuele Oegandese vluchtelingen (waarvan wij vinden dat zij recht op asiel moeten hebben) bij ‘nietes’ terechtkomen steeds groter.

Aan de andere kant is het gezien de algehele belabberde omstandigheden in Oeganda - en op het Afrikaanse continent - alleszins begrijpelijk dat werkloze, uitzichtloze, hongerige en wanhopige Oegandese heteroseksuelen alle middelen zullen aanwenden om hier te mogen blijven.

Hoe stringenter het vluchtelingen- en asielbeleid, hoe vaker vluchtelingen tot ‘nietes’ zullen gaan behoren, en hoe meer pogingen er ondernomen zullen worden om een ‘welles’ te verkrijgen.

Hoe meer frauduleuze netwerken en mensensmokkelaars er actief zullen zijn.

Er bestaat geen waterdichte ‘vluchtelingen-homo-check’, net zomin als dat er een waterdichte grens bestaat. Er bestaat sluiting van grenzen. Er bestaat ruimhartige openheid van grenzen. En er bestaat iets daartussenin.

In 1885 werd de Koloniale Conferentie van Berlijn gehouden. Vijftien Europese landen, de Verenigde Staten en het Ottomaanse Rijk verdeelden op de tekentafel het Afrikaanse continent. Grenzen werden met een lineaal getrokken.

Geen enkel Afrikaans staatshoofd was hiervoor uitgenodigd. Het verzoek tot uitnodiging van de Sultan van Zanzibar werd door de Britten weggelachen.

Ik wil er alles aan doen om fraude en mensensmokkel tegen te gaan. Maar als ik zoveel mogelijk homoseksuele Oegandezen een veilige haven in dit land kan bieden, wie ben ik dan om bij de Oegandese heteroseksueel met een homoseksueel verhaal nu een grens te trekken?

Grenzen trekken we niet op de tekentafel of in beleid.

Grenzen trekken we enkel in onze hoofden.

Maar ach...

Het is Afrika maar.

Zaphaniah Valentina is een transvrouw die elke dag zichtbaar is op straat. Zichtbaar zijn heeft voor haar gevolgen, zoals straatintimidatie. In deze video vertelt ze haar persoonlijke verhaal.